 |
| Demokrati Karalastik |
Kara lastik, Trabzon kara lastiği isimleriyle de anılsa bile, biz Lazlardaki adı “Demokrat”tır .
“Demokrat”ın çıkışı 1950’li yıllara dayanır. O zamanlarda ayaklara giyilen çarıklar sert olduğu için ayaklara vurmaya başlayınca şambriyellerden ayakkabı yapılmaya başlandı.
Daha sonraki yıllarda Trabzon’da, hurda araba lastiklerinin öğütülmesi ile kara lastik üreten ve Trabzon'un ilk sanayi kuruluşu olan kara lastik fabrikası kuruldu. Ünü bir anda yayıldı.
“Demokrat” deyip geçmemek lazım herkesi bir şekilde mazilere götürür.
Dağda, bayırda, tarlada, yaylada, suda, çamurda, karda rahatlıkla giyilebilen ve köylüler tarafından ‘4x4’ olarak adlandırılan ayakkabıdır. Temizliği kolaydır. Kir, pas, leke tutmaz.
Kara lastik öyle denenip alınmazdı. Kasabaya giden büyükler tarafından evdekilerin ayak numaraları alınır ve satın alınırdı. Seneye de giyilsin diye 1-2 numara büyük olurdu. Kara lastik, bir kara poşetin içinde eve girdiğinde bir coşku olurdu.
Dik yamaç ve tarlalarda ayaklar rahat ederdi Ancak çorapsız giyildiğinde ayaklar akşama kadar simsiyah olurdu. Ayak terleyince ya da dereden geçerken içine su kaçtığında yürürken "frock frock" diye ses yapardı.
Demokrat’in bayanlar için olanı da vardı. Ayakkabılarının üstüne boncuk ya da renkli ipliklerle işaret koyarlardı, misafirlikte diğer lastiklerle karışmasın diye. Bayanlar titiz olmasına karşın erkeklerde böyle bir durum yoktu ve çoğu erkek misafirlikten ayrı numaralı ayakkabılarla ayrılmıştır. Ertesi günü fark ettiklerinde ise “P’eya mi k’ala maktuu” (Acaba kiminle değişti) derlerdi.
Alt tarafı çok kalın olmadığı için çakıllı yoldaki tüm taşlar hissedilirdi ayak tabanlarında.
Derede yakalanan küçük balıkların canlı olarak eve götürülmesi esnasında oldukça güvenliydi.
Sağlamlığı, tırmanış ve tutunma kabiliyetinin yüksek olması nedeniyle ağaçlara güvenli tırmanmayı sağlardı.
Topun plastik olması şartıyla top oynamaya da uygundu.
Eskimesi tabanının yarılması yada arka kısmının yırtılması şeklinde olurdu. Arka bölümünün yırtılması halinde, bu bölüm kesilerek terlik biçimine sokulur ve ev civarı için ideal bir ayakkabı olurdu.
Annesinin sözünü dinlemeyen çocuklara karşı iç mekandaki güdümlü anne terliğinden sonra dış mekanda en etkili tehdit ve silahtı.
Sağda solda bırakılmış eski ayakkabılar bazı inekler için eğlence aracıydı. Ağızlarına alır, akşama kadar sakız gibi çiğnerlerdi. Otlamayı unuturlardı.
Eskiyip giyilemeyecek hale gelenler itina ile küçük parçalara ayrılır ve soba tutuşturmakta çıra niyetine kullanılırdı. Yok olana kadar hizmet etmeye devam ederdi bu meret.
“Demokrat”, aslında her Karadenizli için bir kültürdür ve her çocuğun bu ayakkabı ile ilgili bir anısı muhakkak vardır.
Yazı ve fotoğraf:İlker ÖZKAN
Daha fazla fotoğraf için:Facebook/Arhavi Arkabi Hacişi
Telefon verirmisiniz
YanıtlaSil